BOSK

Maak kennis met de Geestelijke Vader van Bosk, Bruno Doedens, en die van Miniature People Leeuwarden, Michel Tilma. Hier zie je ze samen, niet als miniatuur, maar iets groter (3D figuren gemaakt door studenten van ROC Friesland College). Toen Bruno en Michel elkaar voor het eerst spraken, wisten beiden meteen dat de Miniature People en het Bosk elkaar zouden ontmoeten in een bijzondere missie. Om jong en oud de stad op een andere manier te laten beleven, en te laten nadenken over hoe we de aarde achter laten.

‘Bosk’ is mede te danken aan wijlen Joop Mulder (1953-2021), die samen met Bruno Doedens het idee ontwikkelde om de natuur de stad in te brengen.

Joop was vooral bekend als oprichter-directeur van het Terschellinger Oerol, een van de grootste openlucht-theaterfestivals op locatie in Europa.  Hij geloofde dat de natuur, in samenspel met (theater)kunst, kan ‘bezielen’. Dat plekken je de waarde van de natuur laten beleven en daarmee oproepen om die te behouden. Hij richtte daarom Sense of Place op, een project om landschapskunst langs de Waddenzee te verwezenlijken. BOSK is een uitvloeisel van Sense of Place.

Hierachter zie je Joop vereeuwigd in de muurschildering Memories of Green. Het geeft een beeld van het spelen in de natuur als een aansporing voor huidige en toekomstige generaties om bewust na te denken over je plek in de natuur en hoe je daar voor moet zorgen in de toekomst. (Locatie: Op de Hoek Zwitserswaltje & Weaze, kunstenaar: Lars Ickenroth)

(Locatie: Op de hoek Zwitserswaltje & Weaze, kunstenaar: Lars Ickenroth. )

Michel laat de minimensen op allerlei plekken ook van alles beleven. Op de ‘Bosk’ route van MPL vind je via de QR-codes allerlei extra informatie die je laten nadenken over mens en natuur. En laat het aan je fantasie over om daar je eigen verhaal bij te bedenken.

Je staat hier bij het paviljoen Obe. Het is genoemd naar een van de grootste Friese dichters: Obe Postma (1868-1963). Opgegroeid als boerenzoon ontpopte Obe zich als historicus en wis- en natuurkundige, en als dichter ‘Fan it Fryske lân’. Postma had een bijzondere liefde voor de natuur en voor de landbouw. De teloorgang van de natuur door de klimaatcrisis had hem beslist geraakt.

Zo dichtte hij in 1963:

Fryslân, sizze hja, sil ek in yndustrylân wurde moatte.

Wêr bliuw ik dan mei dat ‘agrarysk’ fersespul,

Mei dy weagjende miede en dy baltende kij,

En dy swietrook fan wylde balsem en wite klaver?

(Friesland, zeggen ze, zal ook een industrieland moeten worden,

Waar blijf ik dan met dat ‘agrarisch’ versjesgedoe,

Met die wuivende weide en loeiende koeien,

en de zoete lucht van witte klaver en watermunt

Lees meer op:  Verzamelde gedichten | Obe Postma Selskip

SDG-doel nummer 15: Beschermen van ecosystemen, bossen en biodiversiteit

Een fietser, twee fietsers… heel veel fietsers rijden elk jaar op Tweede Pinksterdag de Elfstedenroute. In 1909 was de Elfstedentocht over het ijs, per schaats, voor het eerst, en was de start vanaf deze plek.

MEER WETEN: Die route wordt inmiddels op allerlei manieren afgelegd: per auto, bommer, op de step, tandem, per kano, waterfiets en zelfs zwemmend. Want water en wegen genoeg… maar ijs? De tocht kan alleen georganiseerd worden als het ijs op de hele route sterk genoeg is. Dat was tot nu toe vijftien keer. Voor het laatst in 1997. Er heeft nog nooit zo veel tijd tussen twee edities gezeten als nu. De aarde warmt op, vooral door ingrepen van de mens. Dé reden om voor een beter klimaat te strijden.

Steeds meer burgers, vooral jongeren, willen een andere toekomst. Ze geloven niet langer in het verhaal dat almaar groeiende rijkdom en welvaart leidt tot meer geluk en gelijkheid, en zijn meer en meer overtuigd van de noodzaak van een duurzaam leven. We zjn met 8 miljard aardbewoners… Kunnen we ons bewustzijn veranderen van ‘ego’-bewustzijn naar ‘eco’-bewustzijn, van ‘mens’-denken naar ‘aarde’-denken?

SDG- nummer 13 is: Aanpak klimaatverandering

Wist je dat bomen heel gezond zijn voor ons allemaal? Van alle planten vangt de boom verreweg het meeste CO2 op. Die stof zorgt ervoor zorgt dat de aarde opwarmt. Bomen helpen dus tegen klimaatverandering. Ze zijn ook nog goed voor je woonklimaat. In een straat met bomen wordt het minder snel te heet, want bomen brengen schaduw en verspreiden vocht. Met hun wortels houden ze water vast, wat weer helpt tegen wateroverlast. En natuurlijk zijn bomen fijn voor insecten, vogels en andere dieren.

SDG-doel nummer 15: Beschermen van ecosystemen, bossen en biodiversiteit.

Genieten van de rust

Hier zit je (alweer) op een historische plek, in de muur van het stadhuis. Eeuwen geleden stroomde hier de rivier de Ee. Zie je daar achter je die stenen man staan, in het water? Dat is Us Heit, of onze vader. Dat is de bijnaam van de door Friezen geliefde stadhouder Willem Lodewijk van Nassau-Dillenburg (1560-1620), broer van Willem van Oranje, voorvader van ons koningshuis. Hij ligt begraven in de Grote Kerk, verderop. Bij de onthulling van het standbeeld in 1906 was Koningin Wilhelmina samen met Koningin-Moeder Emma aanwezig. In dit stadhuis hangt trouwens een bijzonder schilderij van onze koning Willem Alexander. Het enige staatsieportret met daarop ook een simpel glaasje water: vóór zijn kroning hield hij zich bezig met het vraagstuk van (schoon) water voor iedereen.

SDG 6: Schoon water en sanitaire voorzieningen voor iedereen

Even uitrusten! En waar kan dat beter dan hier? Je staat immers vlakbij … de laatste rustplaats van  Friese Nassau’s, voorouders van ons koningshuis. En ja, Willem, Maxima en de drie prinsesjes hebben hier ook gelopen.

MEER WETEN: De Grote- of Jacobijnerkerk is het oudste monument van de stad, de bouw is al voor 1300 begonnen en heeft tot na 1500 geduurd. Heb je het Oranjepoortje gezien? Een portaal met een boompje met oranjeappels en het wapen van Leeuwarden er op. Eeuwenlang zijn de leden van de stadhouderlijke familie in de Grote Kerk begraven. Jammergenoeg is tijdens de Franse revolutie in 1795 veel vernield, maar in 1948 is de ruimte in ere hersteld, als hulde voor het vijftigjarig regeringsjubileum van koningin Wilhelmina.

Rondom deze kerk zat vroeger de joodse wijk. Heb je het monument al gezien bij de oude joodse school? Hier vind elk jaar een herdenking plaats, waar schoolkinderen een krans leggen bij het monument voor al diegenen die zijn omgekomen in de tweede wereldoorlog.  https://rijksmonumenten.nl/monument/516458/joodse-school/leeuwarden/

SDG doel nummer 16: Bevorderen van veiligheid, publieke diensten en recht voor iedereen

Wist je dat deze Grote Kerkstraat 38 rijksmonumenten telt? Als sinds 1549 lopen hier mensen. Sta daar maar eens bij stil!

MEER:

“IK STA EVEN STIL EN DAT IS EEN HELE VOORUITGANG” dichtte de Oostduitse Bertolt Brecht (1898-1956). Met zijn stukken wilde Brecht ons een spiegel voorhouden, hij wil de maatschappelijke structuur zichtbaar maken en laten zien dat die niet onveranderlijk is. Als we dat willen, kunnen we een betere, meer rechtvaardige wereld maken. Stukje bij beetje, door het creëren van inzicht, streeft Brecht een maatschappelijke omwenteling of vreedzame revolutie na. Dit deel van zijn denken past ook bij Bosk: hoe meer mensen weten welke klimaatcrisis er is, hoe meer mensen zich kunnen inzetten om die te keren.‘

Heerlijk en verstandig tuinieren!

MEER:

Weet je dat je tuin een paradijsje kan zijn voor planten en dieren én voor mensen? Dat kan door goed op te letten wat je plant. Kies niet gewoon voor ‘mooi’ maar zoek uit of een plant gifvrij is. En ook leuk voor insecten. Zo heb je ‘waard’-planten en voedselplanten. Waardplanten zorgen dat bepaalde insecten zich kunnen voortplanten, voedselplanten voor voedsel.

Bestuiving door insecten is noodzakelijk voor meer dan 75 % van de voedingsgewassen. Honingbijen, solitaire bijen en hommels zorgen ervoor dat we kunnen genieten van heerlijk fruit zoals kersen, appelen, braambessen, frambozen en mango’s. Ook groenten zoals courgettes, paprika’s, avocado’s zouden verdwijnen zonder de bij. Ook zonnebloemolie en mosterd zijn vanaf dan verleden tijd. Gelukkig zijn er heel veel mooie én nuttige bloemen en planten. Bio-logisch hè. (Trouwens: zie je wel hoe veel ‘duurzame’ winkels er in dit straatje zitten?)

SDG : 15, Beschermen van ecosystemen, bossen en biodiversiteit

Een ooievaar staat symbool voor nieuw leven. Een baby, maar ook: een nieuwe mens. Welke avonturen gaat die nog beleven?

MEER WETEN: Je staat bij de Bonifatiuskerk, opgedragen aan Titus Brandsma (1881-1942).  https://nl.wikipedia.org/wiki/Titus_Brandsma

Titus Brandsma is in 2022 heilig verklaard. Onder andere vanwege zijn rol in het verzet tijdens de tweede wereldoorlog. Hij kwam o.a. op voor het vrije woord (en tegen het fake-news van de nazi’s) en stond voor menselijke waardigheid, vrijheid en bezinning. Brandsma ijverde als hoogleraar voor het Fries op school, en was lid van de natuurbeschermingsorganisatie Het Fryske Gea. Hij had de middeleeuwen bestudeerd. In die tijd stond de ooievaar voor de trouw van kinderen aan hun ouders. Want de ooievaar voedde deze ook, wanneer ze niet meer voor zichzelf konden zorgen.

In 2022 roept Arcadia op om een goede voorouder te zijn, voor de generaties die na ons komen. De Friese zangeres Nynke Laverman verwoordt dit prachtig op haar album PLANT. https://nynkelaverman.nl/page/plant

Weet je nog: Laat niet als dank, voor het aangenaam verpozen… de schillen en de dozen? Deze mevrouw houdt de staten schoon.

Vroeger waren de steden broeinesten voor ziekten, vanwege al het ongedierte en het vuil dat gewoon op straat werd gegooid, en dat met het regenwater in de sloten terechtkwam. Het water dat bij ons uit de kraan komt, is uitzonderlijk schoon.

Wist je dat Leeuwarden bekend is van het Bieroproer, uit de tijd dat dat water erg vuil was? Eind 15e eeuw is het in Leeuwarden alleen toegestaan bier te verkopen dat in Leeuwarden gebrouwen is. Het bier uit Leeuwarden is echter van zeer slechte kwaliteit, door het vieze water. Wanneer er Haarlems bier de stad in wordt gesmokkeld, breekt het Bieroproer uit. Dit leidde tot een strijd tussen de Schieringers (regio Sneek) en de Vetkopers (uit Bolsward en Leeuwarden). Inmiddels is in Leeuwarden het wetenschappelijk Topinstituut Wetsus gevestigd, waar internationaal onderzoek wordt gedaan naar schoon en veilig water voor iedereen.

SDG- nummer 11 is: Maak steden veilig, veerkrachtig en duurzaam
SDG- nummer 15 is: Schoon water en sanitaire voorzieningen voor iedereen

Onkruid en hoog gras, daar hebben veel mensen een hekel aan! Daarom liggen tuinen vaak vol tegels. Dat is jammer, want dat zorgt voor steeds hetere dorpen en steden en ook meer wateroverlast bij hevige regen. En dat zorgt ook voor minder ruimte voor bijen en andere beestjes, die belangrijk zijn voor de kringloop van het leven.

MEER WETEN:

Het klimaat verandert en dat bedreigt het leven op aarde. De Verenigde Naties hebben na allerlei onderzoeken met al hun leden de ‘Global Sustainable Development Goals’, afgesproken. Afspraken die wereldwijde, duurzame ontwikkeling als doel  (SDG) hebben. En die verandering nastreven op het gebied van armoede, onderwijs, gelijke rechten, schone energie, klimaat, vrede en samenwerking. In 2015 is het ‘Klimaatakkoord van Parijs’ gesloten om de verdere opwarming van de aarde tegen te gaan.

In 2021 hebben de leden van de Europese Unie de zogenaamde New Green Deal vastgesteld, die als doel heeft dat heel Europa in 2050 ‘klimaat-neutraal’ is.
SDG- nummer 11 is: Maak steden veilig, veerkrachtig en duurzaam
SDG- nummer 13 is: Aanpak klimaatverandering

                                                                        Heerlijk samen wat eten en drinken in de natuur. Dat is genieten! En erna neem je natuurlijk je afval mee. Dan kunnen de volgende bezoekers ook genieten van zo’n leuke plek. Ken jij de zegswijze LAAT NIET ALS DANK voor het aangenaam verpozen, de schillen en de dozen… ?

MEER WETEN: Er is niet genoeg, en niet divers genoeg voedsel om iedereen op aarde te voeden… Wij handelen niet slim en niet duurzaam. We vervuilen lucht, water en bodem. Dat bedreigt de biodiversiteit, put grondstoffen uit, leidt tot verlies van bos- en natuurgebieden, verwoestijning, en ga zo maar door. Daardoor wordt de aarde warmer en het klimaat steeds grilliger.

De Verenigde Naties hebben samen met 193 landen doelen gesteld voor wereldwijde duurzame ontwikkeling (SDG’s).

Doel nummer 2 is: Einde aan honger, zorgen voor voedselzekerheid en duurzame landbouw. Doel nummer 15 is: duurzame consumptie en productie

Met de trein of de bus reizen heeft veel voordelen. Je ziet veel meer, en kunt ook onderweg lezen, leren, werken of puzzelen. En: het is veul beter voor de planeet dan met de auto reizen. Daarna lekker wandelen: ook goed voor lijf en geest!

Meer weten?

SDG-Doel nummer 11: Maak steden veilig, veerkrachtig en duurzaam

Dit plein, in de volksmond het Zaailand, wordt ook wel de huiskamer van Friesland genoemd. Vrijdags is het een drukke boel op de weekmarkt, regelmatig zijn er festivals, als de fonteintjes sproeien is het een speelplaats en rondom zitten terrassen vaak vol. Een plek voor iedereen. Leeuwarden wil een veilig thuis zijn voor alle inwoners. Toch zijn er nog veel mensen die leven in armoede: Een op de vijf huishoudens heeft een laag inkomen. Schulden leiden vaak tot weer stress, ziektes en eenzaamheid. Als we allemaal wat meer van onze rijkdom zouden delen, zou de wereld veel mooier zijn.
MEER:
Door klimaatverandering, corona en oorlogen is er steeds meer hongersnood. Op zoek naar water, voedsel en grasland moeten veel mensen hun huis verlaten. Op zoek naar betere oorden. Wereldwijd ‘gebruiken’ we gemiddeld meer dan anderhalve aarde (voedsel, grondstoffen), vooral in de rijke landen. In Nederland gebruiken we ruim het dubbele…  

Maar steeds meer burgers, vooral jongeren, willen veranderen. Ze geloven niet langer dat almaar groeiende rijkdom en welvaart leidt tot meer geluk en gelijkheid. Ze willen minder ‘ego’ en meer ‘eco’. Van ‘mens’-denken naar ‘aarde’-denken.

SDG’s:

1. Uitbannen van alle vormen van (extreme) armoede
2. Einde aan honger, zorgen voor voedselzekerheid en duurzame landbouw